Spijt

Over spijt, hebben mensen vaak van alles te zeggen. “Je kunt alleen spijt hebben van de dingen die je niet hebt gedaan” is een veel en vaak gehoorde uitspraak. Wat niet waar is, maar dat is een ander verhaal. Iets kan je spijten (dat spijt me voor je, zeg je bijvoorbeeld uit medeleven) of je vindt iets spijtig, in de betekenis van ‘jammer’, ‘helaas’.
Het kan ook zwaarder: ‘dat had ik nooit moeten doen’, of ‘dat had ik juist wel moeten doen’, en, de zwaarste variant ‘als ik dát had gedaan, was mijn leven anders gelopen…‘

Vandaag wil ik eens kijken naar die laatste vorm van spijt.

Regretting motherhood

De aanleiding is het boek ‘Regretting motherhood’ van de Israelische schrijfster Orna Donath. Bij verschijning was het meteen controversieel. Spijt hebben van het moederschap, is zowat het laatste taboe. En wat voor een. Het schopt tegen het beeld van de vrouw als moderne Maria, de heilige moeder die nog steeds een status aparte heeft. Spijt hebben van je kinderen is gewoon heel, heel erg not done. Dat je het hebt is nog tot daaraan toe, maar ervoor uitkomen…dat wordt in de maatschappij niet gewaardeerd.
En ik begrijp dat wel want op een onbewust niveau hebben die kinderen er niet voor gekozen om op de wereld gezet te worden.

Eens een moeder, altijd een moeder

Interessant is dat de 23 geinterviewde vrouwen eigenlijk allemaal zeggen dat ze niet echt spijt hebben van hun kinderen, maar wel van het moederschap. De vrouwen houden van hun kinderen en hebben tijdens de opvoeding momenten van trots, blijdschap en liefde gevoeld. Maar ook geven ze aan dat de rol van de moeder hen niet past en dat, als ze het over konden doen, ze geen kinderen zouden nemen. Want de rol van moeder stopt nooit, later wordt je oma en gaat het zorgen voor de (klein)kinderen gewoon door. Eens een moeder, altijd een moeder.

Met de mainstream mee 

Waarom hebben ze dan toch kinderen? Bijna altijd vanwege de maatschappelijke druk, die in Israel erg hoogt schijnt te zijn. Sommige vrouwen waren zich daardoor amper bewust dat ze uberhaupt een keuze hadden. Ook geven ze aan dat het heel moeilijk is om als een ‘outsider’ te moeten leven, een status die kinderloze mensen blijkbaar hebben.

De ongemakken van het moederschap (the disadvantages) zijn voor sommige vrouwen te verkiezen boven het verlies van de maatschappelijke status door tegen de mainstream in te gaan. Andere vrouwen geven toe dat het een grote fout is geweest en dat het moederschap alles van ze vraagt, hen uitput. Dat de mooie momenten niet in verhouding staan tot dat wat ze geven. En dat ‘de glimlach van een kind’ niet alles goedmaakt. Volgens hen is dat het grootste cliché.

Tegengeluid

Eerlijke verhalen. Orna Donath, die zichzelf vaak heeft moeten verdedigen, niet alleen in de media maar vooral tijdens lezingen voor vrouwen, zegt dat ze dit boek moest schrijven om het tegengeluid te laten horen. Als kinderloze vrouw kreeg ze vaak te horen ‘wacht maar, straks krijg je er spijt van’. En hieruit blijkt dat spijt iets verschrikkelijks is, iets wat je koste wat het kost moet zien te voorkomen.

De dreiging van spijt

Ik heb dat ook wel gevoeld, meerdere keren hebben mensen gevraagd of gewoon ongevraagd gezegd ‘je zult er spijt van krijgen’. Zelfs mensen die dichtbij staan. En behalve dat ik de dreiging voelde en de zwaarte van die woorden, voelde ik ook de onwaarachtigheid ervan. Want spijt kun je niet overzien en je kunt niet voorspellen wat het met je doet. Ik denk dat het iets is waar je op die momenten dat je het voelt, mee moet dealen.

Angst is een slechte raadgever en iets doen uit angst voor mogelijke spijt, voelt voor mij als een zwaktebod. Tenminste, als het over zoiets levensveranderends gaat als een kinderwens waarbij je dus goed moet nagaan of de rol van de moeder je past. Want dat je liefde voor je kind zult voelen, is welhaast zeker.

Alles verandert, continu

Welke emotie op een bepaald moment ook overheerst, die emotie wordt ook afwisseld met andere momenten. Het leven verandert continu en daarom is de dreiging van spijt, ook zoiets abstracts. Zelfs de moeders in het boek die wel spijt hebben van hun rol, ervaren prettige momenten. Ook zij overzien hun leven nog niet helemaal en dus ook niet de betekenis ervan.

De boodschap

Ik vond het boek van Orna Donath bijna pijnlijk eerlijk en ook verfrissend in tijden waarin het moederschap op het voetstuk wordt gehesen en (bewust) kinderloze vrouwen nog steeds bestempeld worden als ‘carrierevrouwen’ of ‘sneu wegens gebrek aan een doel’. Haar boodschap is dan ook dat vrouwen zelf eigenaar zijn over hun lichaam, gedachten en gevoelens en vooral zelf moeten kunnen bepalen of het moederschap hen past of niet. Kiezen zij er niet voor, dan is dat hun goed recht en hoeven zij niets meer of minder te bewijzen dan een ander.

En dat is een boodschap die we wat mij betreft niet vaak genoeg kunnen herhalen.