De moeder aller moeders is Maria. Ik vind haar de meest prettige verschijning van alle katholieke heiligen. Sereen, kalm. Meestal in een vrome houding (zoals het Lourdes beeldje van mijn oma), of met Jezus als baby of juist als dode (de pieta van Michelangelo) in haar armen. Andere houdingen kan ik mij niet voor de geest halen. Je ziet Maria nooit met een glas wijn, werkend op het veld, brood knedend of heftig in discussie met een buurvrouw.
Maar zo’n vrouw zou waarschijnlijk nooit als maagd zwanger zijn geraakt…
Maria is in mijn ogen een beetje het archetype van de archetypes van de vrouw.
We weten eigenlijk niet veel meer van haar dan dat ze maagd en moeder is.
Dat maagd moet een metafoor voor iets anders zijn, ik weet alleen niet voor wat.
Ik denk onschuld of goedheid. Zij was immers getrouwd en van het huwelijk was de kerk later een groot voorstander. Handig om via de Maria legende je regeltjes op de bevolking te projecteren (gij zult trouwen en kinderen baren).
Maria roept bij mij gevoelens van zachtheid, zorgzaamheid en vergevingsgezindheid op, maar ook een zekere afstand.
Ik vind haar niet echt een vleesgeworden vrouw. We weten gewoon zo weinig van haar.
Datzelfde geldt voor haar naamgenoot Maria Magdalena. Weggezet door de kerk als prostituee zijn er de laatste jaren boeken en films verschenen die dat beeld corrigeren: zij was vrouw/vriendin van Jezus en één van de belangrijkste apostelen. Heel lang bestonden er daardoor 2 bekende vrouw types: moeder/maria en prostituee.
En ongetwijfeld kwamen er later nog vele bij, van genezeres (heks) tot heerseres.
Wat is er vandaag de dag nog over van Maria als archetype van de vrouw/moeder? En zien we bij haar ook een bredere scheppingskracht terug dan sec de voortplanting van de menselijke soort?
Niemand minder dan Beyoncé geeft antwoord op deze vraag.
Haar zwangerschap van een tweeling kondigde ze aan op Instagram met een foto die direct associaties opriep met Maria afbeeldingen. De bloemen, pose, de sluier en de kleuren van de weinige kleding die ze droeg, deden herinneren aan oude schilderen.
Het internet ontplofte. De foto werd uitgebreid geanalyseerd op blogs en (online) magazines. Iedereen was het erover eens: hier was over nagedacht, die referenties aan oude kunstwerken en Maria waren geen toeval.
Die meer dan 11 miljoen likes lijken te zeggen: een vrouw als ‘queen B’, mág zich spiegelen aan de ‘moeder van god’.
Tja, met dit soort hysterie moeten we vandaag de dag leven.
Er is niets mis met het delen van geluk en liefde, maar met verheerlijking heb ik persoonlijk moeite en dat verklaart mijn gemende gevoelens over deze foto.
Want natuurlijk is die gelijkenis met Maria geen toeval. En ik vond dat zo’n rare manier om je ‘love and happiness’ te ‘sharen’. ‘We have been blessed two times over’ lijkt bijna te suggereren dat ook hier sprake was van de onbevlekte ontvangst. De enscenering duidt op een verering van het archetype Maria en de vrouw als liefhebbende moeder voor haar ‘blessings’. Dat moet dus wel mooi, goed, onschuldig, rein en nastrevenswaardig zijn.
En of de foto mooi is of niet, doet er niet zoveel toe. Waar mijn gevoeligheid hem in zit, is dat er een oordeel vanuit lijkt te gaan, dat dít de manier is om als vrouw een goddelijke status te verkrijgen. Het is terug naar vroeger, terug naar ‘af’, terug naar hoe de kerk de vrouw het liefst ziet. Tuurlijk, overgoten met een kunstzinnig sausje en voldoende artist statement om het nog met een knipoog te nemen mochten de intenties in twijfel getrokken worden. Wat niemand doet, want: 11 miljoen likes. Deze foto op instagram heeft zijn werk wel gedaan.
Welk vrouwelijk archetype dan wel?
Voorlopig lijkt Maria nog niet in verband gebracht te worden met anderen manieren van scheppen.
Maar er moeten vrouwelijke archetypes zijn die dat wel doen.
Ik ga eens op bezoek bij de godinnen van de oude Grieken, Germanen en andere volkeren.
Mocht je een vrouwelijk archetype weten waar ik kennis mee zou moeten maken, laat het vooral weten!
Leven zonder kinderen 